Yazar: Batuhan Türkyılmaz

Ekibastuz, Kazakistan’ın batısında yer alan bir şehirdir.  Son zamanlarda bu bölge Blockchain ve enerji tüketimi  ile ülkenin gündemine geldi. Bunun altında yatan nedenler nelerdir ve blockchain ve kripto para nedir? Cevabı yazımızda.  Blockchain teknolojisi genel olarak, merkezi olmayan bir veri yapısı kullanarak, verilerin güvenli ve güvenli bir şekilde paylaşılmasını sağlar. Blockchain, özellikle finansal işlemlerde kullanılmakta olan bir teknoloji olmasına rağmen, diğer alanlarda da kullanılabilmektedir. Örneğin, enerji sektöründe, madencilik sektöründe, sağlık sektöründe ve hatta tarım sektöründe de Blockchain teknolojisi kullanılabilmektedir.   2021 yılında ülkenin politik durumu(özellikle yolsuzluk) ve girişimciliğin artmasının bir birleşik sonucu olarak, ülke ”hash oranı” olarak dünyada ikinci sıraya yükseldi. Hash Oranı nedir ve bunların Kazakistan ile bağlantısı nedir?  ”Hash rate, bir blockchain ağında, saniyede yapılan “nonce” değerlerinin sayısını ifade eder. Nonce, bir blokta işlemleri içeren verinin bir özetidir ve blok zincirine eklenmeden önce bu verinin geçerli olup olmadığını doğrulamak için kullanılır. Hash rate, bir blockchain ağının gücünü ve performansını ölçmek için kullanılır. Örneğin, Bitcoin ağının hash rate’i milyarlarca hashes/saniye seviyesindedir, bu da ağın gücünü ve güvenliğini arttırmaktadır.”   Ülkede vergi indirimleri ve hali hazırda ucuz elektrikten yararlanan Bitcoin Minerları ve özellikle ülkenin içerisinde bulunduğu yolsuzluk ve rüşvetten yararlanarak yeraltı kaynaklarında faaliyet gösteren  illegal Gray Minerlar ülkenin elektrik şebekesinde aşırı yüklenmeye sebep oldular ve daha önce talep  fazlası üretilen enerji bu talebi karşılayamaz oldu ve bunun neticesinde yerel yerleşimlerde elektrik kesintilerine neden oldu. Bu olay daha sonra Ocak 2022’de  ülkedeki politik çatlakları arttırdı ve zaten yolsuzluk ve adam kayırmadan bıkmış olan Kazakistan’da kitlesel protestolara dönüştü. ”Miner, bir blockchain ağında işlemleri onaylamak ve yeni bloklar oluşturan ve bu işlemleri gerçekleştirmek için belirli bir algoritmayı kullanan ve bunun karşılığında ödül olarak kripto para kazanan kişilerdir.”   Kazakistan’da gerçekleşen bu süreç neticesinde kripto paralar için son derece çalkantılı bir olaylar zincirinin başlangıcı oldu.2022 yılında, Terra stablecoin’in çöküşünden üçüncü en büyük kripto borsası FTX’in dolandırıcılık ve hırsızlık iddiaları arasında dramatik bir şekilde patlamasına kadar skandal üstüne skandalla sarsıldı. Kazakistan’da gerçekleşen olayların bir sonucu olarak krito para tedarikinde var olan birtakım krizlerinin daha net görülmesine ve krito paraların sürdürülebilirliği ve kritoların; sosyal,ekonomik ve çevresel bağlamda geleceği konusunda birçok soru işaretine neden oldu. Kazakistan’da yaşanan deneyim neticesinde ülkedeki kripto para üretiminde gözle görülür bir azalış meydana geldi ve üretim merkezleri üzerinde büyük değişimlere neden oldu. Bu yerlerden bazıları Rusya,Çin,ABD ve Afrika olarak gösterilebilir.  Uzmanlara göre özellikle Bitcoin Madenciliği, dünyanın dört bir yanında yaygın fakat özellikle yolsuzluk ve yoksulluğun olduğu yerlerde daha aktif olarak yerleşiyor. Kazakistan, özellikle ucuz enerji ve göreli olarak istikrarlı olması  bakımından Minerlar için çok iyi bir tercihti.  Kripto Para Madenciliği Kazakistan’ın bitcoin madenciliği sektörü 2018’de yükselirken, bazı madenciler mevcut eski Sovyet sanayi yapıları kullandı ; diğerleri ise nakliye konteynerlerinin içinde taşınabilir, modüler teçhizatlar kullandı. Yerel girişimciler , depolar ve ağır hizmet tipi elektrikli ekipmanlar da dahil olmak üzere özel altyapılar inşa etmeye başladı. Kazakistan’da bitcoin’i itibari paraya dönüştürmenin yasal bir yolu olmadığından, Enegix gibi şirketler kendileri için madencilik yapmak yerine tesislerini, şebekeye takılmak üzere ülkeye makine gönderebilecek uluslararası müşterilere ev sahipliği yapacak şekilde kurdu. ”Energix, enerji üretimi ve yatırımı yapmakta olan bir şirket. Energix, enerji üretimine yatırım yapmakta ve özellikle yenilenebilir enerji kaynakları konusunda uzmanlaşmış bir şirket. Energix, güneş enerjisi, rüzgar enerjisi ve hidroelektrik enerji gibi yenilenebilir enerji kaynakları üzerinde çalışmakta ve bu kaynaklardan elde edilen enerjiyi tüketicilere satmaktadır. Energix, ayrıca, enerji yatırımı yapmakta ve enerji projelerini yürütmekte olan bir şirket olarak öne çıkmaktadır” Kazakistan 2017 yılında Astana’da Uluslararası Expo’ya ev sahipliği yaptı ve başkentin daha önce sevilmeyen bir banliyösündeki bir arazi parçasını, bazı yerel halkın, hatta hükümet yetkililerinin alaycı bir şekilde “Death Star” olarak adlandırdığı devasa bir küre ile tepesinde, mimarın cam ve plastikten organik formlar modeline dönüştürdü. Üç aylık fuar sona erdikten sonra hükümet araziyi bir teknoloji parkı ve finans merkezine ve nakit zengini, emtiaya bağımlı ekonomiler tarafından tercih edilen, uluslararası sermaye için bir tür ‘’ inşa et-yatırımcılar gelecek’’ şekline dönüştürdü. Fuar alanı şu anda, yurtdışından getirilmiş  İngiliz yargıçların Birleşik Krallık ortak hukukuna dayalı bir düzenleyici rejime başkanlık ettiği Astana Uluslararası Finans Merkezi’ne; Kazakistan’ın teknoloji endüstrisini inşa etmek ve kamu hizmetlerini dijitalleştirmekle görevli Dijital Kalkınma, İnovasyon ve Havacılık ve Uzay Sanayi Bakanlığına ve burada kayıtlı şirketlere vergi indirimleri ve diğer teşvikler sunan bir teknoloji inkübatörü olan Astana Hub’a ev sahipliği yapıyor. Burada öne çıkan diğer bir etken ise özellikle sıfır vergi politikasıdır. Teknoloji yatırım yapan şirketlere yönelik bu politikanın en önemli nedeni; var olan petrol sektöründeki yüksek vergi ve gelir oluşturmaktadır. Böylece Kazakistan hükümeti yeni yatırımları cezbetmek için böyle bir bir politika uygulamaktadır. 2016’da faaliyete geçtiğinde Astana Hub’ın vergi indirimleri uzaktan  hizmet sektörü  ya da veri merkezleri için geçerliydi ve bu da madenciler için bir boşluk yaratıyordu. Xive ve madencilikle ilgili yaklaşık 100 işletme, Astana Hub’ın faaliyete geçmesinin ardından buraya kaydoldu ve böylece ağır hizmet tipi elektrik kabloları, transformatörler ve müşterilerinin maden makineleri gibi ekipmanları gümrüksüz olarak ithal edebildi. Bazıları, on milyonlarca dolar kazanan işletmeler için yılda sadece birkaç bin dolar olmak üzere, sadece tükettikleri enerji üzerinden vergi ödemeleri anlamına gelen düşük tarife rejimine erişebildi.  Kripto Ve Regülasyonlar   Hükümet görevlileri hala yapılan bu politikalar neticesinde  kripto madenciliği için ucuz güç elde etmek için kullanılan bir tür istenmeyen karadelik haline geldiği noktasında öz eleştiri yapmaktan kaçınıyorlar.  Bitcoinleri normal para birimine dönüştürmenin yasal bir yolu olmadığından, çıkarılanların çoğu yurtdışındaki cüzdanlara transfer ediliyordu, yani kripto para biriminin fiyatı Kasım 2021’de 65.000 $ ‘ın üzerine çıktığında, kazançlarını kaybedenler Kazakistan’da barındırılan ASIC’lerin uluslararası sahipleri oldu. Burada çıkmakta olan bitcoinler genellikle ülkeden ABD’ye,İsviçre’ye veyahut Singapur’a aktı. ”ASIC (Application-Specific Integrated Circuit), bir tür özel tasarlanmış entegre devre’dir. ASIC, belirli bir uygulama veya işlem için tasarlanmıştır ve bu nedenle sadece o işlemi gerçekleştirebilir. Örneğin, kripto para madenciliği için tasarlanmış bir ASIC, sadece kripto para madenciliği işlemlerini gerçekleştirebilir. ASIC, genel amaçlı işlemcilerden (CPU) veya grafik işlemcilerden (GPU) daha verimli ve hızlıdır.” 2021 yılına gelindiğinde bu faaliyetler, çoğunlukla uluslararası müşterileri adına 600 megavattan fazla elektrik tüketiyordu ki bu da çeyrek milyon Kuzey Avrupa evini beslemeye yetecek bir miktardı. Ancak ülkedeki madencilik bundan çok daha fazlasını tüketiyordu.   Kazakistan siyasetinin arka planında başarılı olan bazı iyi bağlantılara sahip kişiler için, devlet kaynaklarını offshore cüzdanlarda takip edilemeyen para üretmek için kullanma fırsatı